رشد علم بدون اخلاق چیزی جز مرارت نخواهد داشت

به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی نقش ادیان در تبیین ارزش های اخلاقی صبح امروز در سالن همایش های کتابخانه ملی با حضور اساتید برجسته این حوزه برگزار شد.

در ابتدای این جلسه اشرف بروجردی، رئیس کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران ضمن خوشامدگویی به میهمانان گفت: پیامبر اسلام به عنوان آخرین پیامبر بر اخلاق تاکید بسیاری داشته است. امروز هم ما اگر علم را حاصل تلاش بشر بدانیم و از دین به عنوان دستورالعمل زندگی یاد کنیم، اخلاق تنظیم کننده مناسبات بشری و دستورالعمل های خدا برای بشر است. انسان امروز اگر اخلاق مدار بود، رویه زندگی اش با چیزی که در حال حاضر شاهد آن هستیم متفاوت بود. نتیجه اینکه محور همه مباحث ما باید انسان باشد و مدار رفتار با انسان محبت، عشق و دوستی است.

پس از بروجردی، سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو گفت: هدف از برگزاری این همایش این است که تجربه ای را به یونسکو منتقل کنیم. اینکه دین اسلام به علم اهمیت داده بر هیچ کس پوشیده نیست اما اگر اخلاق از علم جدا شود آتش به پا می شود و متاسفانه این شکاف روز به روز بیشتر می شود.

وی افزود: رشد علم بدون توجه به مبانی اخلاقی چیزی جز مرارت خصوصا برای نسل های بعدی نخواهد داشت. بنده چندی پیش در یکی از همایش هایی که در خارج از کشور برگزار شد به رئیس یونسکو گفتم که چرا در یونسکو از بحث درباره ادیان و مذاهب جلوگیری می شود. ایشان پاسخ داد به دلیل اینکه می خواهیم رویه یونسکو در جهت ارتقای علم، آموزش و فرهنگ باشد. وقتی بنده به ایشان گفتم می توان از دید فرهنگ به دین نگاه کرد پذیرفتند و در این باره با یکدیگر بحث مفصلی کردیم. بنابراین می توان از دریچه فرهنگ به دین نگاه کرد. اگر دین را از جامعه بگیریم اخلاق افول پیدا می کند.

بهزاد قره یاضی، نایب رئیس کمیته اخلاق زیستی کمیسیون ملی یونسکو از دیگر سخنرانان این مراسم بود که در خصوص مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته سخنرانی کرد.

وی در سخنرانی خود به تعدادی از فتاوی مراجع تقلید راجع به محصولات تراریخته اشاره کرد و گفت: در جهان اسلام رویکرد قالب بر جواز مهندسی ژنتیک است و بر اساس مطالعات من و همکاران من محصولات تراریخته در هیچ کجای دنیا مورد مخالفت ادیان نیست.

محمود عباسی دبیر علمی همایش و رئیس کمیته اخلاق در علوم و فناوری کمیسیون ملی آیسسکو در ادامه این نشست درباره موضوع تراوایی اخلاق زیستی اسلامی در سکولاریسم سخنرانی کرد.

وی گفت: متن سخنرانی من ترجمه مقاله ای است که در سال ۱۳۹۵ یکی از اساتید برجسته ژاپنی با عنوان فرهنگ شرقی نوشت و در آن مطرح کرد که ما شرقی ها باید در قبال تفکر و اندیشه اخلاق سکولار غربی موضع مشترک داشته باشیم.

وی افزود: در تفکر و اندیشه اخلاق زیستی سکولار، اخلاق زیستی حوزه جدیدی است. Bio ethic (اخلاق زیستی) واژه نوظهوری است که معانی متعددی دارد. امروزه نگرانی اصلی اخلاق زیستی غربی جنبه پزشکی دارد که مسائلی چون سقط جنین از جمله آن است. اخلاق زیستی یک جریان بین المللی است که تاکنون دستاوردهای بسیاری دارد و در سه حوزه فرااخلاق، اخلاق توصیفی و اخلاق هنجاری مورد شناسایی است. اخلاق زیستی به معنای اخص کلمه به شماری از مشکلات اخلاقی اشاره دارد که پس از پیشرفت های اخیر در فناوری های زیستی به وجود آمده است.

عباسی ادامه داد: در حوزه زیست پزشکی دو رویکرد اخلاقی دین مدارانه و سکولار فرا روی ما قرار دارد. رمز ماندگاری مکتب اخلاقی اسلام این است که عقل را منبع اخلاق می پندارد. همچنین بین دین و اخلاق زیستی هم سه رابطه تباین، اتحاد و تعامل برقرار است.

رئیس کمیته اخلاق در علوم و فناوری کمیسیون ملی آیسسکو در پایان اضافه کرد: لازم است که به وجوه تمایز و تشابه اخلاق زیستی اسلامی و سکولار پرداخته شود. اخلاق زیستی نوعا مبتنی بر نظریه های فلسفی و در دوره معاصر تلاشی جدی برای تبیین فرااخلاقی اخلاق زیستی اسلامی انجام نشده است و به جز آثاری پراکنده که اغلب هم برگرفته از متون یونانی هستند ما اثری در حوزه اخلاق نظری اسلامی نداریم.

سیدنصرالله ابراهیمی، عضو هیات علمی و دانشیار دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران بخش اول این همایش راجع به حقوق و اخلاق محیط زیست از منظر آیات قرآن و روایات اهل بیت سخنرانی کرد.

وی گفت: قرآن کریم و روایات اهل بیت به حفظ طبیعت توجه و اهتمام جدی دارد و تعدی و ظلم به آن را موجب عذاب اخروی می داند.

ابراهیمی افزود: حقوق محیط زیست شاخه ای از حقوق است که یکی از اهداف آن ایجاد تعادل اکولوژیک و اکوسیستم طبیعت در رابطه با فعالیت های انسان است. بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی حفظ محیط زیست وظیفه عمومی است.

دانشیار دانشگاه تهران ادامه داد: خداوند متعال در قرآن بارها و بارها به واژگانی سوگند خورده که به نوعی به محیط زیست ارتباط دارند یا اینکه نام برخی از سوره های ما برگرفته از محیط زیست است. همه اینها نشان از اهمیت محیط زیست نزد خدا و قرآن است. بنده توصیه و راهکارهایی در این خصوص دارم؛ مثلا اینکه قوانین زیست محیطی  بر پایه اصول و مقررات الهی پی ریزی شود یا اینکه از محیط زیست به وسیله استفاده از منابعی چون کتاب، سنت، عقل و اجماع حمایت کنیم و تخریب محیط زیست را ظلم و حرام بدانیم.

در پایان این سخنرانی ها نصیری قیداری و محقق داماد به محمود عباسی، نصرالله ابراهیمی، محسن اسماعیلی، بهزاد قره یاضی و محمدرضا شمس اردکانی لوح تقدیر به همراه جایزه اهدا کردند.